Μερικές φορές, τα παιδιά φαίνεται να αντιδρούν σε ορισμένες τροφές. Η πλειονότητα αυτών των αντιδράσεων δεν οφείλεται σε αλλεργία, αλλά σε δυσανεξία στην τροφή ή κάποιο συστατικό της. Για παράδειγμα, τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν εξανθήματα ή διάρροια μετά την κατανάλωση φρούτων ή φρουτοχυμών. Ωστόσο, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα φρούτα ή οι χυμοί τους προκαλούν αλλεργίες.

Συχνά, η διάκριση μεταξύ τροφικών αλλεργιών και τροφικών δυσανεξιών είναι δύσκολη. Συνεπώς, περίπου 25% των ανθρώπων πιστεύουν ότι έχουν τροφικές αλλεργίες, ενώ οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι μόλις το 5% των μικρών παιδιών παρουσιάζουν τροφικές αλλεργίες. Η εκατοστιαία αναλογία είναι ακόμα πιο χαμηλή στα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενηλίκους.

Οι συνηθέστερες τροφικές αλλεργίες είναι στο αγελαδινό γάλα, στα αυγά, στα όσπρια (ειδικά στη σόγια), στους ξηρούς καρπούς (αμύγδαλα, αραχίδες, βραζιλιάνικα καρύδια, κάσιους, πεκάν, φουντούκια, κουκουνάρια, φιστίκια Αιγίνης και καρύδια), στα ψάρια και στα θαλασσινά (αστακοί και γαρίδες), στα οστρακοειδή (μύδια και πίνες) και σε κάποια δημητριακά.

Η αλλεργική αντίδραση προκαλείται από τα πρωτεϊνικά στοιχεία αυτών των τροφών. Τα νήπια είναι ευάλωτα σε τροφικές αλλεργίες, επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα και η πεπτική οδός τους δεν έχουν ακόμα ωριμάσει. Περίπου 1/3 των παιδιών παύουν να εμφανίζουν τροφικές αλλεργίες ύστερα από 1-3 χρόνια αποχής από τα ένοχα τρόφιμα. Ωστόσο, οι αλλεργίες στις αραχίδες, τα κουκουνάρια και τα θαλασσινά συνήθως επιμένουν.

Πώς εκδηλώνονται οι τροφικές αλλεργίες;

Εξαιτίας των διαφορετικών χημικών αντιδράσεων, οι αλλεργικές αντιδράσεις μπορεί να είναι άμεσες ή καθυστερημένες. Οι άμεσες αλλεργικές αντιδράσεις σε τροφές συνήθως εκδηλώνονται λίγα λεπτά ή λίγες ώρες μετά την κατανάλωση της τροφής. Οι αλλεργικές αντιδράσεις στις αραχίδες, τους ξηρούς καρπούς, τα ψάρια και τα οστρακοειδή είναι συνήθως άμεσες. Τα συμπτώματα μπορεί να περιορίζονται στο στόμα και το λαιμό και περιλαμβάνουν κνησμό, αιμωδίες και οίδημα των χειλιών, της γλώσσας και του λαιμού.

Μερικές ρικές φορές τα συμπτώματα περιορίζονται στην πεπτική οδό και περιλαμβάνουν κοιλιακό άλγος, εμετό και διάρροια. Σε ορισμένες περιστάσεις, η αντίδραση εξαπλώνεται στο δέρμα (πυροδοτώντας την εμφάνιση πομφών), στους πνεύμονες (προκαλώντας συρίττουσα αναπνοή) και στα μάτια και τη μύτη (προκαλώντας δακρύρροια και ρινική συμφόρηση). Στα σοβαρότερα περιστατικά, το παιδί αναπτύσσει αναφυλακτική αντίδραση, με τα προαναφερθέντα συμπτώματα συν υπόταση. Αυτή η κατάσταση απαιτεί επείγουσα αντιμετώπιση, καθώς μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του παιδιού.

Είναι πιθανόν να εκδηλωθούν και πολλές καθυστερημένες αλλεργικές αντιδράσεις σε τροφές. Κατά τους πρώτους μήνες της ζωής, τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν φλεγμονή στην πεπτική οδό, η οποία συνδέεται με εμετούς και διάρροιες, εξαιτίας των αλλεργιών. Μερικά βρέφη αφυδατώνονται, ενώ η καλλιέργεια των κοπράνων τους αποκαλύπτει ίχνη αίματος. Συνήθως, γι’ αυτή την αντίδραση ευθύνονται το αγελαδινό γάλα και οι φόρμουλες που περιέχουν πρωτεΐνη σόγιας. Ωστόσο, κι άλλες τροφές μπορούν να προκαλέσουν αυτές τις αντιδράσεις σε μεγαλύτερα παιδιά.

Η αποχή από την τροφή συνήθως αρκεί για να παρέλθει η διάρροια και ο εμετός εντός 72 ωρών. Επίσης, τα μικρά παιδιά μπορεί να εμφανίσουν μια πιο τοπική φλεγμονή στο ορθό και γύρω από τον πρωκτό. Συνήθως, αυτή η αντίδραση οφείλεται στο αγελαδινό γάλα ή στις φόρμουλες που περιέχουν πρωτεΐνη σόγιας. Ένα μωρό που τρέφεται με μητρικό γάλα, μπορεί επίσης να εμφανίσει αυτή την αλλεργική αντίδραση, εξαιτίας των πρωτεϊνών που λαμβάνει η μητέρα και φέρονται στο γάλα της.

Συνήθως το μωρό δεν έχει διάρροια, αλλά τα κόπρανά του μπορεί να περιέχουν αίμα με ζωηρό ερυθρό χρώμα. Η εξάλειψη του αγελαδινού γάλακτος και της σόγιας από τη διατροφή θα σταματήσει την αιμορραγία μέσα σε λίγες ημέρες. Ωστόσο, η πλήρης ίαση του ορθού μπορεί να χρειαστεί μέχρι και 1 μήνα. Η αλλεργία παρέρχεται πλήρως ύστερα από διάστημα 6 μηνών-2 ετών από τη στιγμή που η μητέρα αρχίζει την αποχή από το αγελαδινό γάλα και την πρωτεΐνη σόγιας.

Ορισμένα μικρά παιδιά εμφανίζουν σοβαρότερα πεπτικά συμπτώματα στους πρώτους μήνες της ζωής. Εκτός από την παρατεταμένη διάρροια και τους εμετούς, το μωρό απορροφά πλημμελώς τις θρεπτικές ουσίες, δεν παίρνει αρκετό βάρος και μπορεί να πρήζεται εξαιτίας της πενιχρής απορρόφησης των πρωτεϊνών. Και σε αυτή την περίπτωση, ενοχοποιούνται το πλήρες αγελαδινό γάλα και η φόρμουλα με πρωτεΐνη γάλακτος.

Με την αποχή από αυτή την τροφή, τα συμπτώματα παύουν εντός λίγων ημερών ή εβδομάδων. Η πλήρης ίαση μπορεί να απαιτεί την έλευση 6-18 μηνών από τη στιγμή που η μητέρα αρχίζει την αποχή από τις ένοχες τροφές. Η κοιλιοκάκη (εντεροπάθεια από γλουτένη) είναι μια πολύ σοβαρή και ειδική τροφική αλλεργία. Τα παιδιά με κοιλιοκάκη έχουν μια ειδική ευαισθησία στη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που απαντάται στο σιτάρι, τη σίκαλη, τη βρόμη και το κριθάρι. Συνήθως, τα συμπτώματα εκδηλώνονται από τον 6ο μήνα μέχρι το 2ο έτος μετά την εισαγωγή της στερεάς τροφής στη δίαιτα του παιδιού.

Τα παιδιά με κοιλιοκάκη έχουν διάρροια, λιπαρά κόπρανα, διάταση στην κοιλιακή χώρα, τυμπανισμό, αέρια και είτε πενιχρή αύξηση του βάρους είτε απώλεια βάρους. Οφείλετε να αφαιρέσετε τη γλουτένη από τη διατροφή του παιδιού εφ’ όρου ζωής.

Πώς αντιμετωπίζονται οι τροφικές αλλεργίες;

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι πρόληψης ή μείωσης των πιθανοτήτων εκδήλωσης τροφικών αλλεργιών στα παιδιά. Πιστεύεται ότι τα παιδιά που τρέφονται αποκλειστικά με μητρικό γάλα, έχουν μειωμένες πιθανότητες εκδήλωσης τροφικών αλλεργιών, αλλά αυτό δεν είναι αποδεδειγμένο. Η εισαγωγή στερεάς τροφής μετά τον 4ο μήνα συμβάλλει στην πρόληψη των τροφικών αλλεργιών. Αν το παιδί αντιδράσει σε κάποιες τροφές –ειδικά στις αραχίδες, στα ψάρια και στα οστρακοειδή–, θα πρέπει να το πάτε αμέσως στον παιδίατρο ή στη μονάδα επειγόντων περιστατικών του πλησιέστερου νοσοκομείου.

Ενδέχεται να πρέπει να λάβει ορισμένα φάρμακα, για να τεθούν υπό έλεγχο τα συμπτώματα της άμεσης αντίδρασης. Αργότερα, θα πρέπει να επισκεφθείτε έναν αλλεργιολόγο, προκειμένου να διεξαχθούν συγκεκριμένα τεστ. Αν εξακριβωθεί ότι υπάρχει τροφική αλλεργία, θα πρέπει να εξαλείψετε την ένοχη τροφή από τη δίαιτα του παιδιού. Θα πρέπει να διαβάζετε τις ετικέτες των τροφών, ώστε να αποφεύγετε πλήρως τις ένοχες τροφές.

Ο παιδίατρος μπορεί να συστήσει ενέσεις επινεφρίνης και αντιισταμινικά για επείγοντα περιστατικά. Αν το παιδί έχει κάποια σοβαρή τροφική αλλεργία, εσείς και οι φροντιστές του (και, αργότερα, οι δάσκαλοί του στο σχολείο) θα πρέπει να γνωρίζετε πώς να αντιδράσετε σε επείγοντα περιστατικά. Το παιδί μπορεί να φορέσει ένα ειδικό βραχιόλι ή περιλαίμιο MedicAlert, ώστε να εντοπίζεται το πρόβλημα αν τύχει να χάσει τις αισθήσεις του εξαιτίας μιας αλλεργικής αντίδρασης.

Το παιδί πρέπει να εξεταστεί από γιατρό ακόμα και αν η αντίδραση είναι καθυστερημένη. Σε αυτή την περίπτωση, συνήθως δεν απαιτούνται συγκεκριμένες εξετάσεις για να εξακριβωθούν τα αίτια της αλλεργίας. Ωστόσο, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει εξετάσεις αίματος, προκειμένου να αξιολογήσει τη διατροφή και την ενυδάτωση του παιδιού.

Συνήθως, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα χρήσιμα φάρμακα. Η αφαίρεση της ένοχης τροφής (π.χ. της φόρμουλας που περιέχει αγελαδινό γάλα) προφανώς θα κριθεί αναγκαία. Σε αυτή την περίπτωση, μπορείτε να επιλέξετε μια από τις αρκετές φόρμουλες που διατίθενται, οι οποίες δεν περιέχουν αγελαδινό γάλα ή πρωτεΐνη σόγιας. Ο παιδίατρος μπορεί να συστήσει την εισαγωγή της ένοχης τροφής κάποια στιγμή στο μέλλον, ανάλογα με τα αρχικά συμπτώματα του παιδιού, την υποχώρηση των συμπτωμάτων και την ανάπτυξη. Αν το παιδί έχει κοιλιοκάκη, ο παιδίατρος ή ο διατροφολόγος θα συστήσουν μια δίαιτα χωρίς γλουτένη, την οποία το παιδί θα πρέπει να ακολουθεί εφ’ όρου ζωής.