Ο όρος «αρθρίτιδα» δηλώνει φλεγμονή σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις. Υπάρχουν πολλές μορφές αρθρίτιδας. Κάποιες είναι παροδικές, ενώ άλλες χρόνιες. Μερικές οφείλονται σε μηχανική βλάβη, άλλες σε λοίμωξη και άλλες σε άγνωστα αίτια. Η νεανική ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι η κοινή μορφή της χρόνιας παιδικής αρθρίτιδας. Προκαλείται από μια αυτοάνοση διεργασία αγνώστου προελεύσεως. Η επακόλουθη φλεγμονή προκαλεί βλάβες στις αρθρώσεις και, ενίοτε, και σε άλλους ιστούς.

Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, η ΝΡΑ είναι χρόνια και προκαλεί αναπηρίες, αν και ποτέ δεν αποβαίνει θανατηφόρα. Η ΝΡΑ απαντάται τουλάχιστον σε 1/1.000 παιδιά. Πολλοί τύποι ΝΡΑ μπορεί να προσβάλουν τα παιδιά από τη βρεφική έως την εφηβική ηλικία, προκαλώντας προβλήματα σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις. Οι αρθρικές βλάβες ποικίλλουν σε σφοδρότητα και διάρκεια. Σε μερικά παιδιά, οι βλάβες διαρκούν εφ’ όρου ζωής, ενώ σε άλλα η νόσος εκδηλώνεται ήπια και βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου.

Οι ιστοί που προσβάλλονται, εξαρτώνται από τον τύπο της ΝΡΑ. Όλοι οι τύποι προσβάλλουν τις αρθρώσεις, αλλά μερικοί προσβάλλουν και τα μάτια. Σε έναν τύπο ΝΡΑ, τη νόσο του Still, το παιδί έχει πυρετό και ενδεχομένως φλεγμονή στο συκώτι, τη σπλήνα ή τα τοιχώματα του πνεύμονα, της καρδιάς ή της κοιλιακής χώρας. Τα παιδιά πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια αν η αρθρίτιδα εκδηλώθηκε πριν από το 16ο έτος της ηλικίας τους, αν το πρόβλημα επέμενε πάνω από 6 εβδομάδες και αν οι βλάβες δεν καταλογίζονται σε άλλη πάθηση.

Η ΝΡΑ ταξινομείται σε τρεις τύπους, ανάλογα με:

• τον αριθμό των προσβεβλημένων αρθρώσεων
• την παρουσία ή απουσία ορισμένων δεικτών αίματος
• την ύπαρξη ή απουσία της προαναφερθείσας «συστημικής έναρξης»

Στην ολιγοαρθρίτιδα εμπλέκονται 4 ή λιγότερες αρθρώσεις, ενώ στην πολυαρθρίτιδα 5 ή περισσότερες. Συνεπώς, στην πολυαρθρική ΝΡΑ έχουν προσβληθεί περισσότερες από 5 αρθρώσεις. Ο θετικός ρευματοειδής παράγοντας είναι ένας τύπος που εξακριβώνεται από την παρουσία ενός δείκτη στο αίμα. Αυτός ο δείκτης φέρει πολλές ομοιότητες με αυτόν που ανιχνεύεται στη ρευματοειδή αρθρίτιδα των ενηλίκων.

Εκτός από τη ΝΡΑ, υπάρχουν κι άλλες χρόνιες παιδικές αρθρίτιδες, όπως η ψωριασική αρθρίτιδα και η ενθεσίτιδα, δηλαδή η φλεγμονή της ένθεσης (της περιοχή όπου ένας τένοντας ή ένας σύνδεσμος προσφύεται στα οστά της άρθρωσης). Αυτές οι αρθρίτιδες περιλαμβάνονται στις πιο πρόσφατες ταξινομήσεις και κατατάσσονται στην ομάδα της ΝΡΑ.

Πώς εκδηλώνεται η νεανική ρευματοειδής αρθρίτιδα;

Τα παιδιά με ΝΡΑ μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα στη βρεφική ηλικία, αλλά συνήθως η συμπτωματολογία εκδηλώνεται στη νηπιακή ηλικία. Συχνά, τα παιδιά αναφέρουν δυσκαμψία τις πρωινές ώρες. Στα μικρά παιδιά, συνήθως είναι επώδυνες οι μεγάλες αρθρώσεις, όπως αυτή του γονάτου.

Αυτά τα παιδιά μπορεί να αρνούνται να περπατήσουν. Κατά την επίσκεψη στο γιατρό, εντοπίζεται οίδημα και υγρό στην άρθρωση. Σε μερικά παιδιά, αρχικά πλήττεται μόνο μία άρθρωση, γεγονός που δυσχεραίνει τη διάγνωση, αφού η προσβολή μίας άρθρωσης είναι κοινό σύμπτωμα πολλών παθήσεων. Η διάγνωση της ΝΡΑ προϋποθέτει ότι το παιδί είχε συμπτώματα επί τουλάχιστον 6 εβδομάδες. Άλλα παιδιά προσκομίζονται στο γιατρό εξαιτίας του εξανθήματος και του πυρετού. Αυτή η συστημική έναρξη της ΝΡΑ συχνά παράγει πυρετό και εξανθήματα επί μήνες ή χρόνια.

Και σε αυτή την περίπτωση, ο γιατρός δυσκολεύεται να προβεί σε διάγνωση, αφού τόσο το εξάνθημα όσο και ο πυρετός εμφανίζονται και παρέρχονται. Μερικές φορές το εξάνθημα φαίνεται να εμφανίζεται το βράδυ, αμέσως μόλις κλείσουν τα ιατρεία. Ύστερα από μια περίοδο επίμονων συμπτωμάτων αρθρίτιδας, ο γιατρός μπορεί να προβεί σε διάγνωση με μεγαλύτερη ευκολία. Οι ακτινογραφίες και οι εξετάσεις αίματος βοηθούν στη διάγνωση.

Υπάρχει, μάλιστα, μια συγκεκριμένη εξέταση αίματος που είναι ιδιαίτερα σημαντική. Το αντιπυρηνικό αντίσωμα (ΑΝΑ) είναι ένα αντίσωμα το οποίο εσφαλμένα στοχεύει στοιχεία που βρίσκονται στον πυρήνα των ίδιων των κυττάρων του ατόμου. Αν είναι παρόν, δηλώνει αυξημένο κίνδυνο μιας φλεγμονής των οφθαλμών που καλείται ραγοειδίτιδα.

Η ραγοειδίτιδα της ολιγοαρθρικής ΝΡΑ μπορεί να προκαλέσει πιο μόνιμες βλάβες (κυρίως στην όραση) απ’ ό,τι η ίδια η αρθρίτιδα, η οποία συνήθως υποχωρεί χωρίς μόνιμες αρθρικές βλάβες. Τα φυσιολογικά υγιή άτομα και τα παιδιά με ΝΡΑ που δεν εμφανίζουν οφθαλμοπάθειες, ενδέχεται να έχουν θετικό ΑΝΑ. Συνεπώς, το τεστ αποδεικνύεται πιο βοηθητικό μόνο αν είναι αρνητικό. Τα παιδιά με αρνητικό ΑΝΑ κατά πάσα πιθανότητα δεν θα εμφανίσουν τη χρόνια ραγοειδίτιδα που συνδέεται με τη ΝΡΑ.

Περίπου μισά από τα παιδιά που προσβάλλονται από ΝΡΑ, τελικά θεραπεύονται κατά την παιδική ηλικία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την ολιγοαρθρική μορφή της νόσου. Παρότι η ΝΡΑ δεν είναι θανατηφόρα, μερικά παιδιά και μερικοί έφηβοι μπορεί να εμφανίσουν διάφορες μορφές σωματικής αναπηρίας και, ως εκ τούτου, να παρουσιάσουν ψυχολογικά προβλήματα. Ορισμένα παιδιά ενδέχεται να εμφανίσουν περιορισμένη κίνηση σε ορισμένες αρθρώσεις και μυϊκή αδυναμία, γεγονός που θέτει περιορισμούς στην καθημερινότητα. Ευτυχώς, αυτή η εξέλιξη δεν είναι η συνηθέστερη.

Σπάνια υπάρχει ανισοσκελία, αφού το προσβεβλημένο πόδι αναπτύσσεται διαφορετικά. Τα μεγαλύτερα παιδιά με πολυαρθρική ΝΡΑ έχουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά των ενηλίκων που πάσχουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Υπάρχει οίδημα στις φαλαγγικές αρθρώσεις, οι μύες των χεριών συρρικνώνονται και αποδυναμώνονται, ενώ τα δάχτυλα γέρνουν ελαφρώς προς τα πλάγια.

Πώς αντιμετωπίζεται η ΝΡΑ;

Δεν υπάρχει θεραπεία. Ευτυχώς, όμως, υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι για τη μείωση της φλεγμονής στις αρθρώσεις, καθώς και για τον περιορισμό των συνεπειών. Το παιδί μπορεί να λαμβάνει αντιφλεγμονώδη, ειδικά κορτικοστεροειδή, με ενέσεις στην προσβεβλημένη άρθρωση.

Αυτά προσφέρουν άμεση και συχνά μακροπρόθεσμη ανακούφιση από τον πόνο, ενώ συμβάλλουν στη βελτίωση της λειτουργικότητας. Είναι μια από τις βασικές θεραπευτικές παρεμβάσεις για τα παιδιά που πάσχουν από την ολιγοαρθρική μορφή της νόσου. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), όπως η ναπροξένη, είναι πολύ αποτελεσματικά για τη μείωση του πόνου και της φλεγμονής.

Το συνηθέστερο αίτιο αποτυχίας της θεραπείας είναι η πρόωρη διακοπή της φαρμακοθεραπείας (πριν από την 6η εβδομάδα). Το παιδί μπορεί να εμφανίσει ήπιες στομαχικές διαταραχές και άλλα σπανιότερα προβλήματα, αλλά θα ωφεληθεί από τα ΜΣΑΦ. Υπάρχουν κι άλλες εναλλακτικές λύσεις για τα παιδιά που δεν εμφανίζουν βελτίωση με τα ΜΣΑΦ και τις ενέσεις. Σε αυτές συγκαταλέγονται τα αντιρευματικά φάρμακα, όπως η μεθοτρεξάτη και η σουλφασαλαζίνη.

Αυτά τα φάρμακα αποτελούν δεύτερη επιλογή, αφού η θεραπευτική επίδρασή τους είναι πιο σημαντική από τις παρενέργειές τους μόνο σε περιπτώσεις μέτριας ή μεγάλης σφοδρότητας των συμπτωμάτων. Πρόσφατα εμφανίστηκαν πολλά υποσχόμενα νέα φάρμακα, όπως η ετανερσέπτη, που αποσκοπεί στη διακοπή των αυτοάνοσων διεργασιών.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου που πάσχει από ΝΡΑ;

Εσείς και το παιδί σας μπορείτε να ενημερωθείτε και να λάβετε οικογενειακή υποστήριξη στις κλινικές που ειδικεύονται στη ΝΡΑ. Στις μελέτες διαπιστώθηκε ότι οι κύριες ενημερωτικές ανάγκες της οικογένειας είναι οι εξής:

• εξηγήσεις σχετικά με την ιατρική πρόγνωση
• κατανόηση και αντιμετώπιση των ενοχών και της οργής που βιώνουν τα μέλη των οικογενειών με χρόνιες παθήσεις
• αντιμετώπιση προβλημάτων στο σχολικό περιβάλλον (αντιμετώπιση τυχόν σωματικών περιορισμών και κοινωνικών συνεπειών της νόσου)
• αντιμετώπιση της αρθραλγίας και της δυσκαμψίας
• βέλτιστη λειτουργία των αρθρώσεων

Το παιδί μπορεί να κάνει φυσιοθεραπεία και υδροθεραπεία (διατάσεις και ασκήσεις μέσα σε ζεστό νερό), ώστε να μειωθεί ο πόνος και να βελτιωθεί η λειτουργία χωρίς να επιβαρυνθούν οι αρθρώσεις. Μπορεί να φοράει νάρθηκες το βράδυ ή όταν επιδίδεται σε δραστηριότητες που απαιτούν επαναληπτικές κινήσεις, ώστε να μειωθεί ο πόνος και να βελτιωθεί το εύρος της κίνησης. Οι ορθοστάτες είναι περιττοί, αφού δεν μειώνουν τον πόνο και δεν βελτιώνουν τους κινητικούς περιορισμούς στα παιδιά με ΝΡΑ.

Ο οφθαλμίατρος πρέπει να εξετάζει συχνά το παιδί για ραγοειδίτιδα, εφόσον ανήκει στην ομάδα υψηλής επικινδυνότητας με την ολιγαρθρική μορφή ΝΡΑ και το θετικό τεστ ΑΝΑ σε νεαρή ηλικία. Η εξέταση πρέπει να γίνεται κάθε 3 μήνες, επειδή υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία αν η ραγοειδίτιδα ανιχνευθεί εγκαίρως.