Η φυματίωση είναι μια λοίμωξη που οφείλεται στο βακτήριο Mycobacterium tuberculosis (μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης). Τα κρούσματα φυματίωσης αυξάνονται συνεχώς σε όλο τον κόσμο. Τα παιδιά που προσβάλλονται από φυματίωση στις ανεπτυγμένες χώρες, αποτελούν το 5% των κρουσμάτων παγκοσμίως.

Ωστόσο, εξαιτίας των ταξιδιών και της αυξανόμενης μετανάστευσης, τα κρούσματα φυματίωσης έχουν αυξηθεί στις ανεπτυγμένες χώρες. Το βακτήριο της φυματίωσης συνήθως μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω του αέρα. Αν ένας ενήλικος ή έφηβος με φυματίωση πνευμόνων φτερνιστεί ή βήξει, το παιδί μπορεί να εισπνεύσει τα σταγονίδια και να μολυνθεί.

Το βακτήριο εγκαθίσταται στους πνεύμονες του παιδιού, όπου και πολλαπλασιάζεται. Από τους πνεύμονες, το βακτήριο εισέρχεται στο αίμα και σε άλλα σημεία του σώματος.

Τι είναι το δερματικό τεστ φυματίνης;

Αυτό το τεστ χρησιμοποιείται για να διαγνωστεί η νόσος σε παιδιά που δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Περιέχει μια πρωτεΐνη που εισάγεται στον οργανισμό ενδοδερμικά. Η περιοχή εξετάζεται ύστερα από 48-72 ώρες, προκειμένου να αξιολογηθεί η διάμετρος της σκληρίας που σχηματίστηκε στο δέρμα. Αν το τεστ είναι θετικό, το παιδί πάσχει από ενεργή φυματίωση.

Ορισμένες φορές, το τεστ δεν βγαίνει θετικό μέχρι να περάσουν ακόμα και 3 μήνες από τη στιγμή της μόλυνσης. Βάσει πολλών παραγόντων, όπως η παρουσία ορισμένων συμπτωμάτων, τα ακτινογραφικά ευρήματα, τα υπάρχοντα προβλήματα του ανοσοποιητικού συστήματος και τα ταξίδια σε περιοχές όπου η φυματίωση είναι συνήθης, το δερματικό τεστ κρίνεται θετικό ή αρνητικό. Το τεστ δεν συνιστάται για όλα τα παιδιά. Πάντως, οι ομάδες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, πρέπει να εξετάζονται.

Γι’ αυτό το λόγο, οι μετανάστες από χώρες με πολυάριθμα κρούσματα φυματίωσης πρέπει να υποβάλλονται σε εξετάσεις. Το πρόβλημα είναι ότι το τεστ μπορεί να δείξει εσφαλμένα θετική δερμοαντίδραση σε υγιή παιδιά.

Τι μπορεί να συμβεί αν εκτεθούμε στο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης;

Έκθεση στο βακτηρίδιο σημαίνει ότι το παιδί έχει έρθει πρόσφατα σε επαφή με ένα άτομο που ενδέχεται να έχει πνευμονική φυματίωση ή που έχει επιβεβαιωμένα πνευμονική φυματίωση. Ωστόσο, το παιδί είναι καλά, η ακτινογραφία θώρακα είναι φυσιολογική και το δερματικό τεστ φυματίνης βγαίνει αρνητικό.

Ένα άτομο έχει λανθάνουσα φυματίωση όταν το δερματικό τεστ φυματίνης βγαίνει θετικό, αλλά δεν παρατηρούνται συμπτώματα, ενώ η ακτινογραφία θώρακα είναι φυσιολογική ή δείχνει μόνο ορισμένα κοκκιώματα ή αποτιτάνωση στον πνεύμονα ή στους λεμφαδένες του θώρακα. Τα κοκκιώματα και η αποτιτάνωση αποτελούν αντίδραση του οργανισμού στη μόλυνση και είναι ορατά τόσο στην ακτινογραφία θώρακα όσο και στην αξονική τομογραφία.

Τα άτομα με λανθάνουσα φυματίωση δεν αισθάνονται άρρωστα, αλλά μπορεί να νοσήσουν σε μεταγενέστερη φάση της ζωής τους αν δεν υποβληθούν στην κατάλληλη θεραπεία. Ένα άτομο έχει ενεργή φυματίωση όταν παρουσιάσει τα συμπτώματα της λοίμωξης και / ή παθολογικά ευρήματα στην ακτινογραφία θώρακα. Η νοσογόνος φυματίωση διακρίνεται σε πρωτοπαθή (εκδηλώνεται σε παιδιά που δεν είχαν έρθει σε επαφή με το βακτηρίδιο κατά το παρελθόν) και δευτεροπαθή.

Η τελευταία εμφανίζεται σε μεταγενέστερο στάδιο της ζωής, σε άτομα που είχαν μολυνθεί παλαιότερα από το βακτηρίδιο (αναζωπύρωση παλιάς μόλυνσης ή μεταπρωτοπαθής μόλυνση).

Πώς εκδηλώνεται η φυματίωση;

Τα παιδιά μπορεί να μολυνθούν από το βακτηρίδιο και να μην εμφανίζουν συμπτώματα. Το βακτηρίδιο μπορεί να επιτεθεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, αλλά συνήθως επιτίθεται στους πνεύμονες. Η αρχική μόλυνση μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή και οίδημα στους λεμφαδένες του μεσοθωράκιου (φυματιώδης λεμφαδενίτιδα).

Αυτές οι ενδείξεις είναι ορατές στην ακτινογραφία. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η νόσος αυτοθεραπεύεται. Μπορεί να αφήσει ουλώδη ιστό ή εναποθέματα αλάτων ασβεστίου στο λεμφαδένα, αλλά αυτό το γεγονός δεν δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα. Τα παιδιά που έχουν παθολογικά συμπτώματα, μπορεί να εμφανίζουν προβλήματα στους πνεύμονες και / ή σε άλλες περιοχές του σώματος. Ανεξάρτητα από την περιοχή εκδήλωσης της ασθένειας, τα παιδιά με φυματίωση μπορεί να έχουν πυρετό, ρίγη, νυχτερινή εφίδρωση, απώλεια βάρους και ανορεξία.

Η πνευμονική φυματίωση μπορεί να έχει εικόνα παρόμοια με αυτή της συνήθους πνευμονίας, προκαλώντας βήχα και πυρετό. Στην ακτινογραφία θώρακα θα φαίνεται μια λευκή περιοχή. Το σώμα αντιδρά στη μόλυνση με ιδιαίτερο τρόπο, σχηματίζοντας ένα κοκκίωμα στον πνεύμονα. Επίσης, η μόλυνση μπορεί να επηρεάσει και τα τοιχώματα του πνεύμονα. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να προκληθεί εξιδρωματική πλευρίτιδα και πόνος στο θώρακα.

Αυτή η μόλυνση μπορεί να πλήξει τα αιμοφόρα αγγεία του πνεύμονα και να εξαπλωθεί σε όλο τον πνεύμονα και άλλα σημεία του σώματος. Μερικά μεγαλύτερα παιδιά και έφηβοι ενδέχεται να έχουν αιμόφυρτα πτύελα. Ο όρος «κεγχροειδής φυματίωση» περιγράφει μια ιδιαίτερη μορφή φυματίωσης, στην οποία η μόλυνση εξαπλώνεται και σε άλλα σημεία του σώματος μέσω του αίματος. Η φυματίωση εκτός των πνευμόνων είναι πιο ασυνήθης.

Εμφανίζεται στο 1/4 των βρεφών και των νηπίων κάτω των 4 ετών που προσβάλλονται από φυματίωση. Μπορεί να επηρεάσει σχεδόν οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Η συνηθέστερη μορφή της νόσου εκτός των πνευμόνων είναι η φυματιώδης λεμφαδενίτιδα, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί και στους τραχηλικούς λεμφαδένες. Επιπλέον, η φυματίωση μπορεί να προκαλέσει μηνιγγίτιδα. Αυτό συμβαίνει σε ένα ποσοστό 4% των παιδιών που προσβάλλονται από φυματίωση. Το βακτηρίδιο μπορεί επίσης να προσβάλει τα οστά ή τις αρθρώσεις (οστεομυελίτιδα ή σηπτική αρθρίτιδα), προκαλώντας οίδημα και πόνο. Σπάνια προσβάλλει το έντερο ή τα νεφρά.

Πώς διαγιγνώσκεται;

Για να διαγνώσει τη φυματίωση, ο παιδίατρος θα πάρει αναλυτικό ιστορικό των συμπτωμάτων, θα λάβει υπόψη του το ενδεχόμενο της επαφής με ένα μολυσμένο ενήλικο, θα προχωρήσει σε πλήρη εξέταση του σώματος και θα ζητήσει δερματικό τεστ φυματίνης και ακτινογραφία θώρακα. Επίσης, μπορεί να κάνει εξετάσεις αίματος και αξονική τομογραφία πνευμόνων, ανάλογα με τα συμπτώματα του παιδιού. Αν εντοπιστεί φυματίωση, το βακτηρίδιο θα πρέπει να απομονωθεί από το σώμα. Έτσι, ο παιδίατρος θα μπορεί να αποφασίσει ποια είναι η αποτελεσματικότερη θεραπεία.

Η απόχρεμψη είναι εύκολη υπόθεση για έναν ενήλικο, αλλά δύσκολη για ένα παιδί. Συνήθως, η απόσπαση του βακτηριδίου στα παιδιά γίνεται με συλλογή γαστρικού υγρού. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, το σώμα ωθεί τη βλέννα (που περιέχει το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης) από τους πνεύμονες στην τραχεία. Έπειτα, το παιδί καταπίνει αυτή τη βλέννα, η οποία οδηγείται στο στομάχι. Σε αυτή την εξέταση, λαμβάνεται δείγμα από το περιεχόμενο του στομαχιού με ρινογαστρικό σωλήνα, νωρίς το πρωί, προτού το παιδί πιει ή φάει οτιδήποτε.

Αν υπάρχουν ενδείξεις φυματίωσης σε άλλα σημεία του σώματος, ενδέχεται να απαιτείται δειγματοληψία από τους λεμφαδένες, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, τα οστά ή τις αρθρώσεις.

Πώς αντιμετωπίζεται η φυματίωση; Το πρώτο βήμα είναι να διαπιστωθεί αν το παιδί έχει εκτεθεί στο βακτηρίδιο ή αν έχει λανθάνουσα ή ενεργή φυματίωση. Αν το παιδί έχει απλώς εκτεθεί στο βακτηρίδιο και δεν έχει λανθάνουσα ή ενεργή φυματίωση, επαναλαμβάνει το δερματικό τεστ ύστερα από 3 μήνες και δεν χρήζει φαρμακευτικής αγωγής. Τα παιδιά με λανθάνουσα φυματίωση πρέπει να λαμβάνουν φάρμακα επί 6-12 μήνες, ώστε να προληφθεί η εκδήλωση ενεργής φυματίωσης. Η ενεργή φυματίωση χρήζει θεραπείας με πολλά ειδικά φάρμακα. Το είδος των φαρμάκων και η διάρκεια της φαρμακοθεραπείας εξαρτώνται από τον τρόπο μετάδοσης της μόλυνσης, τα προσβεβλημένα μέλη του σώματος και τα αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεων. Αν ένα παιδί έχει φυματίωση, κατά πάσα πιθανότητα έχει έρθει σε στενή επαφή με έναν ενήλικο που πάσχει από φυματίωση. Συνεπώς, όλα τα μέλη της οικογένειας, καθώς και όλοι όσοι έρχονται σε στενή επαφή μαζί τους, πρέπει να υποβληθούν σε εξετάσεις και να ακολουθήσουν τις υποδείξεις των γιατρών, προτού μολύνουν και άλλα άτομα.